mercredi 31 octobre 2018

Uno prouclamacioun reialo en prouvençau en 1789

Maudespié l'Ourdounanço de Villers-Côtteret qu'impausavo lou francés coume soulo lengo ouficialo en 1539, lou rèi emplego lou prouvençau en 1789 pèr assaja d'apasima li primièris emoucioun que precedon la Revoulucioun.

Lou tèste es precisomen en marsilhés : permissien, fouesso vilagis, la mouer(t) en liò de "permissioun, forço vilage, la mort" en prouvençau literàri de d'uèi.


Pouden remarca que Louvis Sege mençouno qu'es Comte de Prouvènço. En efet disié "mi pople" au plurau e lou titoul de rèi de Franço ié dounavo pas lou dre de gouverna la Prouvènço.

Lou fasié coume Comte de Prouvènço.

Lei Consous sont les membres des Counsèous de villo, donc  des conseils municipaux.

En ouvirnhat dizan li conses, e lou president del counsèlh municipau es "lou primier-conse".

Lou mot ve del lati "consul".

Se Macroun èro estat pialut

Macron es pas lou pieje demié li candidats que i aguè. Èro proubablomen lou milhour de li qu'aviou uno chanço de ganha, mas n'en sourtïs de cops de pebrados.

Vaqui ço que se sario passat se Macroun èro estat pialut :



vendredi 26 octobre 2018

TU ES

TU ES

se dit dans tout le Cantal "ès" prononcé plutôt [èh].

Comme dans tous les idiomes d'oc des gents sont un peu gênés de la ressemblance entre "ès = tu es" et "es = il est"

En général "es" est prononcé [i, iy] et [ij] en liaison.

Cependant, pour différencier plus encore les formes, il existe une forme cantalienne seconde pour "tu es" qui est "ères", forme empruntée à l'imparfait et que Vermenouze emploie lui aussi à l'occasion.



Il est bon de la retenir et surtout de ne pas employer des formes méridionales qui ne seraient pas comprises comme le languedocien "sios" ou le cévenol "siès".

Restant en Auvergne mais hors du Cantal nous trouvons en Velay "sias" [shya], forme unique et dans le Puy de Dôme "tu sèi"

le tu fait partie du verbe, le pronom personnel étant TE : Te, tu sèi [Te, tushèy] = toi, tu es.

La conjugaison du Puy de Dôme est donc "sai, tu sèi, es, san, sèt, soun

La conjugaison vellaviene est : "sèi, sias, es, sen, sèt, soun

La conjugaison cantalienne est : sèi, ès / ères, es, sòn, sèt, sou.

[shèy, è, i shon, shè, shou]




Par souci d'unité auvergnate on emploie souvent "san" à la première personne du pluriel.

mercredi 24 octobre 2018

À la memòrio de François Brugière, de Tauvos


 François Brugière, lou mandèrou al banhe militàri ounde lou tuèrou en quauques mis.

                          


Quand faguè partïdo del peloutoun d'execuciou soubre un amï, lou capourau Dauphin, sourtït de Tauvos guil també, roundinè que "eimario mai fusilha lou capitàni".

Ses trois frères étaient morts pour la France. Il était lui-même décoré, mais les militaires l'ont tué

https://forum.pages14-18.com/viewtopic.php?t=11314

La guerre de 14 ce sont les civils en uniforme qui l'ont gagnée.
Les militaires l'avaient préalablement perdue.

mardi 23 octobre 2018

En l'On Milo fazio plô mai chaud que d'uèi



e i aguè pas de catastrofo umono.

Al countràri la mountonho cantaliano se desvouloupè, coumo Trizat / Trizac, e li gents visquèrou mai lounti.

Alèro chau arresta la proupagando que sirvis mès à impausa de taussos soubre lou chaufaje e soubre l'esséncio.

vendredi 19 octobre 2018

L'archipèlo enfioucat 4 : lou triste oustau d'un richas

                         Lou triste oustau d’un richas

Lou capitoul 3 "Grès countro Turcs" es uno recapitulaciou de la situaciou militàrio de l'epoco e es sèns relaciou dirècto ammé l'istòrio del rouman. Lou boutaren bessai à la fi.


Del temp que la Karysta anavo vel nord, vers una destinaciou counegudo per lou soul capitàni, à Còrfou se passavo chicon, sèns caractèri publique, mas que nous interesso.


Se sap qu’à la debuto de 1815, soubre la baso d’un tratat de la mèmo annado, lis isclos Iounianos fouguèrou boutados souto proutectourat anglés.


(En 1864, las isclos Iounianos aun ganhat lour independéncio e se sou raligado al reiaume gregau)


De lour groupe, Còrfou es la mai impourtanto. Durant l’istorio deguè iuta countro li froncs, li bulgares, li sarrazis, li napoulitans, al sègle XVI avio counegut li pilhatges de Barborousso, al sègle XVIII avio counegut la proutecciou del coumte de Schulemburg, vers la fi del primier Impèri èro estado aparado per lou generau Donzelot, e agaro èro la residéncio del nalt Coumissàri anglés.


                                  Còrfou / Kérkyra


A-n-aquel moument, lou nalt Coumissàri èro sir Frederik Adam, gouvernadour dis isclos Iounianos. Avio à sa dispausiciou quauquos fregatos que manteniou l’ordre din lis aigos vezinos. Avio besou vertadièromen de naus pouderousos per manteni l’ordre din aquel archipelo lieurat i grècs, i turcs, à toùti li capitànis de vaissèl, sens parla di piratos, que pilhavou segoun lour envejo li veliers de toutos naciounalitats.


Se poudio laidounc rescountra à Còrfou prou d’estrangiers. Acò's eici qu’embarcavou li que partissiou à la guerro, acò's eici que veniou se repausa un temp li que n’aviou lour sadoul dei greutats de la guerro.


Entre aquéssi i avio un jouve francés. Enfioucat de la noblo causo de la liberaciou de la Grècio, avio durant cinq ons pres una part activo e glouriouso i principaus eveniments de la peninsulo eleno.


Henry d’Albaret, lioc-tenent de la marino reialo (de Charle X), un di mai jouves ouficiers de soun grade, agaro en counget ilimitat, èro dintrat din la guerro tanlèu qu’avio coumençat, dién li rengs di filelenes francés. Avio vint e nau ons, èro de talho mejano, sô e energique, e poudio be afrounta lei greutats de la vido de nautounier. Aquel jouve ouficier inspiravo cossé la simpatìo, gràcio à sa caro avenento, soun coumpourtoment refinat, soun agach franc, e sei bounos relacious.


Sourtissio d’una richo familho parisenco. Avio pas gaire counegut sa maire, e soun paire èro mort quand arribavo à l’atge majour, cò’i dire quand achabavo lis estùdis à l’escolo navalo. Amai s’acò li fazio ereta una bravo fourtuno, i vezio pas un moutiéu de quita soun mestier de nautounier, e èro lioc-tenent quand lou pabalhou gregau se levè countro la mièjo-iùno outoumano, en Grècio de l'ubac e dién lou Peloupounese.


Henry d’Albaret soustè pas. Talèu 1822 se troubavo demié li vençuts ammé Mavrocordat, à la batalho d’Arta, puèi demié li vencedours al primier assalt countro Missolònghi. I èro inquèro l’annado de daprès quand i mouriguè Marcos Botsàris. En 1824 prenguè part ei batalhos navalos que revenjavou li grècs de las victòrios de Mehemet-Ali. Après la defaito de Tripolitza en 1825, coumandè una partido de las troupos regulièiros souto lis ordres del courounèl Fabvier. En juliet de 1826, coumbatè à Shaidàri, ounde sauvet la vido d’Andronika Starkos que li chavals de Kiulagi chauchavou. Dién aquelo batalho peiriguèrou belcop de filelenes.  


Maugrat tout, Henry d’Albaret vóuguè pas quita soun capiòu, e un pauc daprès, anè ammé guel à Metena.


D’aquel temp d'ati, l’Acroupòli d’Ateno èro aparado per milo cinq cents omes coumandats per Gouras. Dién la fourtaleso s’èrou refugiats cinq cents fenno e efonts qu’aviou pas pougut fugi quond li turcs counquistavou la vilo. Gouras avio de prevendos per un on, avio quatorge canous e tris oubusiers, mas sei municious s’agoutavou.


Alèro Fabvier decidè d’aprouvisiouna l’Acroupòli e sounè de voulountàris per l’ajuda à coumpli un plan gausard. Cinq cent trento omes respoundèrou à sa crido – quaranto filelenes entre guéssi, e Henry d’Albaret entre li primiers. Cadu d’aquéssi partidàris valourous prenguè un sac de poulvero de fuzilh e lou destacoment s’embarquè à Metena.


Lou 13 de decembre, la pichouno espediciou desembarco près de l’Acroupòli, mès un rai de iùno li trahis e li turcs li recebou à cops de fuzilh. « Endavant ! » ço-crido Fabvier. Sèns quita lours sacs de poulvero que li podou faire espeta d’un moument à l’aute, lis omes poujou lou raspalhou e dintrou din la fourtaleso que lour doubris las portos. Lis assejats deboutou victouriousomen li turcs, mas Fabvier es nafrat, soun ajutòri de camp es tuat, e Henry d’Albaret es toucat per una balo. L’espediciou e soun coumandant es agaro enclavado dién la fourtaleso, ammé li qu’èro vengudo ajuda.


Alai, lou jouve ouficier, que patissio de sa nafro irousomen pas grèvo, patiguè la misèrio dis assejats que lour mangisclo se redus à quauques plan-pounhs d’òrdi – e recoubrè sa lhibertat sounque sèt mes daprès quand l’Acroupòli capitulè en fàcio de Kiutagi. Mas Fabvier e si voulountàris, ammé lis assejats, podou pas quita la fourtaleso que lou 5 de junh de 1827, quond embarcou soubre de batèus que li menou à Salamino. Henry d’Albaret, trop feble inquèro, vóuguè pas s’arresta deïn aquelo vilo, e countuniè soun chami, fin Còrfou…


I èro despuèi dous mes, se rescoumbelissio, en espera lou moument de reprendre sa plaço de coumbatent din li primiers rengs, quond l’astre li faguet trouba uno auto toco à sa vido de souldat.


A Còrfou, al cap de la charrèiro Realo, i avio un vièlh oustau, mau minat, d’un estil miech-gregau, miech-italiô. Lhi demouravo un persounatge qu’on vezio pas souvent, mas lou mounde n’en parlavou forço : lou banquier Elizundo. Ouries pas pougut dire s’aquel ome avio din li sieissanto ou dinc li setanto. Acò fazio vint ons que demouravo eici, deïn aquel oustau, sèns ne sourti jamai. Mas se sourtissio pas guel, un fum de persounos passavou lou lindau. Erou de touti li païs, de toutos lei coundicious, de clients fizèls de sa banco. Acò èro evident que dién aquelo banco se fazio d’afaires impourtantos, e Elizundo èro counsiderat çaquedelai coumo un ome plô riche. Cap de banquier dis isclos Iounianos ni de Dalmacio, de Zara ou de Raguso, se poudio pas vanta d’un tau crèdit. Una poudisso garantido per guel valio d’aur. Mas de segur, Elizundo damandavo lei mèmos garantìos. Lei referéncios di clients deviou èsse dei milhouros, e quand hou èrou, lour badavo sa caisso.


Chau sabér atabé que lou banquier fazio si calculs e si prougits guel-mèmo, qu’avio pas près de guel qu’un soul sirvent, delquau parlaren daprès, e que se chautavo mè dis afaires menèlos. Elizundo èro dounc soun pròpie caissier e coumtable. Hou chalio per manteni lou secret dis afaires.


D’ounde sourtissio aquel banquier ? D’ùnsi diziou qu’èro d’Ilirio, ou de Dalmacio, mas se sabio pas ris de clar. Mut à prepaus de soun passat, mut à prepaus de soun present, fugissio lou countact ammé la soucietat de Còrfou. Quand lou groupe d’isclos passè souto proutectourat francés, sa vido demourè la mèmo coumo al temp del proutectourat anglés.


Lou curious persounatge èro ja vèuse quand èro vengut à Còrfou, omm’ una droulleto, qu’avio dous ans à l’epoco. Agaro la drollo, que se sounavo Hajina, avio vint-o-dous ons.


Dién toutos lei regious del mounde Hajina Elizundo sario estado counsiderado plô jinto, maugrat la seriousitat de sa mino e sa caro un pauc tristo. Mas coumo ourio pougut èsse pas tristo, se pensat coumo avio viscat soun efanço, sèns uno maire per la guida, sèns uno amigo per escambia las primièros pensados de la jouventut ?


Hajina èro de talho mejano, mas pleno de gràcio. Per lou sang gregau, qu’avio eretat de sa maire, revertavo la beltat dei fennos de Lacounio, mai jintos que lei del Peloupounese.


Poudio pas i avèdre grondo intimitat entre lou paire e la filho. Lou banquier menavo sa vido soulitàrio, taizous, reservat – èro un d’aquélis omes que se demèfiou de lours pariers e que fintou toujour per las parpèlos mièjo-clutos, coumo se la lutz lour nafrèsso lis ueis.


Irousomen, avio près de guelo un èsse devoucious, que l’avio visto naisse e que l’avio pas jamai quitado. Aro z-èro un grèc del noum de Xàris, fraire de lat de la maire d’Hajina, e que l’avio seguido quand s’èro maridado ammé lou banquier de Còrfou. Ero dounc despuèi mai de vint-o-dous ons dién aquel oustau, ount’ èro devengut un pauc mai qu’un sirvent, qu’ajudavo de cops Elizundo per sa courrespoundéncio de mendro impourtanço.


Xàris èro nalt, coumo de lacounians que i o, e vigourous ammé d’espallos larjos. Avio ‘na jinto caro, de jintes ueis amm’ un agach doubèrt – e un nas becut que sout-liniavo per un glourious parelh de moustachos negros. Pourtavo pel cap lou bounet coumu de lano negro, e de la talho vers en bas, la fustanèlo eleganto, tradiciounalo de soun païs.


Quand Hajina sourtissio de l’oustau, ou per lei croumpos, ou per ana à la glèisio sant Spiridon, ou per alena un trachèl d’aire de mar qu’arribavo pas fin soun oustau de la Charrèiro Reialo, Xàris l’acoumpanhavo toujour. Forço jouves de Còrfou aviou pougut vèire la jouvento atau acoumpanhado, soubre l’Esplanado ou pes carreirous del bàrri de Kastrada que s’espandis loung de la baio del meme noum. Belcop de guéssi aviou ensajat de se faire couneisse per soun paire.

Quau sario pas estat atirat per la beltat de la jouvento, ou almen per li miliouns de la banco Elizundo ? Mas Hajina avio respoundut de nou à toutos las damondos de maridatge. Lou banquier de soun coustat, avio pas jamai chircat de la faire chambia de vejaire e li avio pas jamai proupousat digu. Lou fizèl Xàris guel, ourio dounat touto sa part de paradis din l’aute mounde per vèire Hajina irouso, soulo ou maridado.


Aquel oustau triste, mournarut, isoulat dinc un recantou de la capitalo de l’anciano Kerkira,  èro pamen l’interiour ounde l’astre devio faire veni Henry d’Albaret.


(l’isclo o représ aquel noum desempuèi. Noto de Broc)

 
Al coumençoment, entre lou banquier e l’ouficier francés, i avio pas que de relacious d’afaires. En partissent de Paris, lou jouvent avio empourtat quaucos letros de crèdit per la banco d’Elizundo. Se presentè à Còrfou per encaissa l’argent, puèi i faguè veni tout l’argent que li fazio besou tout lou temp de si campanhos filelenos. Coumo tournè soubre l’isclo mai d’un cop, achabè per faire la couneissenço d’Hajina Elizundo. La jintetat de la drollo lou treboulè talomen que soun remembre countuniè de lou persègre soubre li champs batalhiers de Moureio e d’Atico.


Après la chaigudo de l’Acroupòli, Henry d’Albaret avio pas più ris à faire que de tourna à Còrfou. Ero pas inquèro rescoumbelit de si nafros, e la grondo lassièiro del sèti li avio afrabat la santat. A Còrfou, amai se demouravo pas deïn l’oustau del banquier, s’i fazio recèbre mai d’un cop cado jiour, una favour que cap de fourastier avio pas agudo fin aro.


Acò fazio ja tris mes qu’Enric d’Albaret menavo aquelo vido, e qu’Hajina l’apreciavo de mai en mai. Xàris escoundio pas la simpatìo qu’avio per aquel jouve ounèste.


As razou, Hajina ! ço dizio souvent à la drollo. La Grècio es ta patrìo, coumo es la mèuno – e deven pas doublida qu’aquel drolle o patit per avèdre coumbatut per nousautres !
M’eimo ! ço-fizè un jour Hajina à Xàris.
Léissa-te eima ! Toun paire se fo vièlh, Hajina. Ieu, sarèi pas toujour eici tampauc. Ounde troubaras un milhour proutectour qu’Enric d’Albaret ?


Atau èro la situaciou, i avio pas ris d’ouficiau, ni ris de dit claromen entre li dous jouves, mas aquel amour èro pas un secret dién la soucietat de la vilo, que parlavo ja de lour maridatge venent coumo se fouguèsso ja prougramat.


Lou banquier s’èro pas jamai moustrat mau-countent d’aquessos visitos à sa filho. Coumo hou dizio Xàris, se sentissio vièlh, e maugrat la sicaresso de soun cor, crenhavo qu’Hajina demourèsso souleto dién la vido, maugrat touto la richesso qu’anavo ereta.


Enric d’Albaret se chautavo jis de sabér s’Hajina èro richo ou pauro, lei questious d’argent l’aviou pas jamai interessat coumo à toùti li que n’aun pas jamai mancat. Soun amour per Hajina èro un sentiment piùr. L’eimavo per sa bountat eitont que per sa jintetat, e la planhio de sa vido mourno. L’eimavo per la noublesso de sis idèios, per la grandour de si vistos, per la forço d’amo qu’èro sigur que moustrario s’avio l’escazenço ou la necessitat de la moustra.


E de sigur li dous jouves pensavou parier quand Hajina parlavo de la Grècio ouprimado e dis esforçs soubre-umôs que faziou si filhs per la delieura.


Quont d’ouros passèrou coumo acò, à charra en lengo grèco qu’Enric d’Albaret sabio agaro coumo sa pròpio lengo ! Quono joio partejado d’uno amo à l’auto quand una victòrio marino coumpensavo las defaitos de Moureio e d’Atico !


Enric d’Albaret deguè counta pel menut toùti lis espets iquaus avio participat, enumera lou noum di patriotos que s’èrou destrïats dién aquelo iùto sanguinouso, e d’aquessos fennos qu’Hajina Elizundo ourio vóugut imita : Bouboulina, Modena, Zaharìa, Caïdo, sèns doublida la valento Andronica sauvado per lou jouve ouficier del mazèl de Şaidàri.


E ti-avet qu’un jour, quond Enric d’Albaret prounounciè lou noum d’aquelo fenno, Elizundo, qu’èro setat en fàcio, faguè un pichou mouviment que sa filho remarquè.
    - 
Qué i o, papa ? ço-damandè.
    - Pas ris, ço-respoundè lou banquier.


Puèi s’adreissè al jouve ouficier, e li damandè d’un toun que se voulio gairebé indiferent :


- As counegut Andronica ?
- A-bi, senhe Elizundo.
- E sabes ço qu’es devengudo ?
- Sabi pas,
 ço-respoundè Enric d’Albaret. Après la batalho de Şaidàri crezi que s’en tournè à soun oustau, en Magna. Mas prevezi de la vèire tourna pareisse un jour ou l’aute pes chomps batalhiers de Grècio…
- A-bi ! ço-apoundè Hajina. Alai ounde la souno lou devér !



Perqué dounc Elizundo s’èro interessat à Andronica ? Digu hou li damandè pas – amai se l’aviou fat, ourio siguromen respoundiùt chicon qu’esplicavo pas ris. Mas acò entriguet la drollo, que sabio pas grond causo dei relacious de soun paire. Quone ligam poudio èsse entre soun paire e aquelo Andronica que guelo admiravo talomen ?


A prepaus de la guerro d’independéncio, Elizundo gardavo una resèrvo toutalo. Acò sario estat malaigit de dire per quone coustat tenio, pels oupressours ou pels ouprimits – amai bessai qu’èro nèutre. So qu’èro sigur es que la posto li aduzio almen eitont de letros de Turquìo que de Grècio.


Chau dire pamen, que la devouciou d’Enric d’Albaret per la causo eleno èro counegudo, e qu’Elizundo l’avio plô recebut.


Lou jouve ouficier poudio pas demoura trop loungtemp en vilo, qu’èro decidat de coumpli lou devér que s’èro chausit, e n’en parlavo souvent à Hajina.


- En vertat, cò’i toun dever, Enric ! ço-li respoundio la drollo. Per tont doulourouso que me sarò ta partenço, coumprendi que deves tourna vers ti coumpanhs de iùto ! A-bi, tont que la Grècio sarò pas delieurado, deven coumbatre per guelo !

- Vau parti, Hajina, devi parti. Mas se poudio empourta ammé iéu la siguranço que m’eimes coumo t’eimi ieu…

- Enric, èi pas cap de razou d’escoundre li sentiments qu’as revilhat en iéu. Sèi pas pus ina gafeto e pensi à l’avenidour plô seriousomen. »


Puèi, en li parant la mô :

- Te fau fizanço, fai-me fizanço ! Atau coumo me leisses, atau me tournara' trouba quand t’en tournara' !


Enric sarrè la mô de la drollo coumo una garantido de si sentiments.


- Te merceji de tout moun cor, Hajina. A-bi, son desenant un à l’aute ! E se nousto separaciou me peso, almen partirèi ammé la siguranço que m’eimes. Mas abons de parti, vole parla ammé toun paire, Hajina. Vole èsse sigur que permet nousto amour, e que nous farò pas cap d’entravo.

- Plô pensat, Enric ! Prend sa permissiou també.


Enric d’Albaret poudio pas ajourna aquelo demarcho, qu’avio l’estiganço de reprendre be lèu lou coumbat souto lis ordres del courounèl Fabvier.


Acò anavo mau per l’independéncio. La counvenciou de Loundres avio pas ris decidat finalomen, de sorto que te poudies damanda se lei grondos pouténcios fariou un jour chicon mai que de remarco  ouficiousos al souldan, se lou simpatìo poudio èsse mai que platounico.


Amai li turcs, ples d’ourguei de lours victorios, semblavou jis preste à baissa lours pretencious. Maugrat que duos escadros, uno angleso,coumandado per l’amirau Codrington, l’auto franceso, souto lis ordres de l’amirau de Rigny, arpentavou la Mar Egeio, e maugrat que lou gouvèr grèc se fougèsso establit à Egino per poudé delibera dién de milhouros coundicious de siguritat, li turcs se faziou de mai en mai gausards e perilhous.


Atau lou 7 de setembre touto una floto, coumpausado de nounanto nau batèus outoumans, egipcians e tunisians, èro dintrado dién la rado de Navarin, e aduziou de prevendo imensos, qu’Ibrahim devio utilisa per uno espediciou alestido countro l’isclo d’Hydra.


E tout bèl just Enric d’Albaret avio decidat de rejounhe lou cos de voulountàris à Hydra. Aquelo isclo, situado al marge de l’Argoulido, es uno di mai richos de l’Archipèlo. Après avèdre versat lou sang de si filhs, despensat soun argent per la causo eleno, per laqualo aviou coumbatut si valents nautouniers Tombàssis, Miàulis, Tamados, tont crenhats di capitànis turcs, l’isclo riscavo agaro las pieje represalhos.


Enric d’Albaret poudio dounc pas trop triga à Còrfou, se voulio arriba à Hydra abons li souldats d’Ibrahim. Laidounc fixè la dato de parti al 21 d’ouctobre.



Quauques jours aperabons, coumo entendiùt, lou jouve ouficier anè  trouba Elizundo e li damandet la mô de sa filho, en li dizent qu’Hajina sario forço irouso d’avèdre soun aprouvaciou. Amai se trachavo pas que d’oubteni qu’aquelo aprouvaciou. Lou maridatge èro ajournat al retour d’Enric d’Albaret.


Lou banquier sabio la situaciou del jouve ouficier, soun avér, la counsideraciou qu’avio sa familho en Franço ; li damandè pas cap d’esplicaciou dien aquel sujet. De soun coustat, lou vièlh ome avio una reputaciou sèns deco, e jamai cap de brut defavourable avio pas circulat soubre sa banco. Coumo Enric d’Albaret li damandi pas ris aqui-dessoubre, guel tampauc n’en parlè pas. A prepaus de la damondo del jouve, respoundè qu’avio pas ris countro ; aquel maridatge lou countentavo puèi que fazio lou bounur de sa filho.


Touto aquessos paraulos, lei diguet prou freidomen, mas ço que coumtavo, èro que lei diguèsso. Elizundo avio beilat soun acòrdi e sa filho lou mercejè chalourousomen, del temp que soun paire l’escoutavo ammé sa resèrvo acoustumado.


Tout semblavo se passa segoun li dezirs di dous jouves, e Xàris n’èro plô countent guel també. Quand hou sabè, aquel ome meravilhous coumencet de ploura coumo un droullet, e ourio sarrat lou jouve ouficier soubre soun pièit s'èro estat present.


Li darriers jours abons la parténcio, li dous jouves se separèrou quasimen pas. Chitavou tout lou temp dién lou saloun escur de l’enbas del triste oustau del banquier. La noublesso di sentiments beilavo d’encant à lours charrados maugrat lour toun be trop serious. Se lou present èro inquèro mau-sigur, se regaugissiou pamen à l’avonço de l’avenidour.



Lou 20 d’ouctobre, parlavou coumo acò, ammé seriousitat e estrambord de la causo eleno, quand la porto badè soubtomen, e Xàris se rounsè deïn, desalenat. Avio courrut, e coumo ! En quaucos minutos avio courrut despuèi la fourtaleso fin lou cap de la charrèiro Reialo.

- Qué se passo, Xàris ? qu’es aquel treboul ? ço-damandè Hajina.
- Èi una… nouvèlo…  meravilhouso !
- Pàrla ! Pàrla, Xàris ! ço-diguè també Enric d’Albaret, que sabio pas se devio se regaugi ou se demingra.
Podi pas… Podi pas… ço-respoundè Xàris subroundat d’emouciou.


La jouvento li prenguet la mô :

- Acò's ina nouvèlo del frount ?
- A !  A !
- Mas pàrla dounc ! Pàrla moun char Xàris ! Qué s’es passat ?
- Li turcs… auèi… batiùts… à Navarin !


Acò's atau qu’Enric d’Albaret e Hajina aprenguèrou la batalho navalo del 20 d’ouctobre.


Al rambalh de la dintrado agitado de Xàris, lou banquier Elizundo apareguè guel també al saloun. Quand aprenguè l’encauso de l’agitaciou, sas potos se sarrèrou sèns qu’hou vóuguèsso, soun frount se faguè plô serious, mas moustrè pas cap de defèci, del temp que li dous jouves se regaugissiou à bèl eime.


La nouvèlo de la batalho de Navarin èro arribado à Còrfou. Un pauc après li detalhs arribavou per telegrafe aerian despuèi la costo albaneso.


Lis escadros angleso e franceso, eiqualos s’èro jouncho l’escadro russo, ammé vint-o-sèt naus al toutau, e milo dous cent setanto sièi canous, aviou atacat la floto outoumano e fourçat la rado de Navarin. Amai se li turcs èrou mai noumbrous, ammé lour sieissanto batèus de toutos pagèlos, armats de milo nau cent nounanto quatre canous, lis aligats lis aviou vençuts. Belcop de lours naus èrou estados capbourdounados ou escampados en l’aire ammé forço ouficiers e nautouniers. Ibrahim poudio pas espera cap d’ajudo de la marino del souldan per soun espediciou countro l’isclo d’Hydra.


L’eveniment marcavo lou coumençoment d’una fàsi nouvèlo de la guerro de liberaciou de la Grècio. Las tres pouténcios dintravou dien lou joc. Touto la vilo èro en pleno baudour, li canous de Navarin aviou anounçat l’independéncio tant esperado de la Grècio !


Acò chambiavo també li plans d’Enric d’Albaret. Puèi que l’isclo d’Hydra èro pas mai en perilh, decidè d’espera à Còrfou, lei seguidos de la batalho de Navarin.


Amai se lou detalh èro pas inquèro clar, almen se sabio agaro que l’Europo leissario pas la Grècio se faire esclafa per li turcs d’aquel cop. Be lèu, dién touto la peninsulo elenico, lou drapèl de l’independéncio prendio la plaço de la mièjo-iùno. Ibrahim èro estat embandit dei costos e tenio pas più que lou centre del Peloupounese, d’ounde chourio be que fugiguèsso à un moument ou un aute.


Dién aquessos coundicious, ounte devio ana Enric d’Albaret ? Lou courounèl Fabvier s’aprestavo de parti de Mitileno per coumbatre li turcs din l’isclo de Skhio. Mas li chalio inquèro de temp per tout adouba.


Laidounc noùsti dous jouves poudiou demoura ensem inquèro un pauc, e aviou pas mai de razou d’ajourna lou maridatge. Decidèrou amm’ Elizundo que lou fariou deïn detz jours, cò’i dire à la fi del mes d’ouctobre.


Chausiguèrou de faire una ceremounio simplo. Ris pareissio pas oumbreja lour bounur.


Acò èro lou 23 d’ouctobre ; i avio dounc pas più que sèt jours abons lou maridatge. E vaqui que se passè chicon qu’ourio be inquietat Hajina e Enric d’Albaret se l’aviou sagut.


Aquel jour d’aqui, demié lei letro arribados lou mati, Elizundo n’en troubè uno que li faguet una patacado quand la legiguè. Lei môs del vièlh banquier tremoulèrou, aboucinè la letro, puèi la cramet, ço qu’endicavo un grond treboul de la part d’un ome talomen mèstre de se.


Quaucun que sario estat près de guel, l’ourio óugit que bretounejavo aquéssi mots :

    - Perqué es pas arribado deïn sèt jours ! Ah ! maudit sàio lou que me l’o mandado !