vendredi 29 juin 2018

Voulen pas d'uno "uniou di païs d'oc"

Vezan pas l'interés d'uno uniou di païs d'oc qu'afisco tant de prouvençaus recentomen.

Qu'on restablisso la regiou Auvernho, hou voulen.
Mas vezan pas l'interés d'avèdre tris capitalos : Paris, Cliarmount e  qué ? 

Toulouso ? Mountpelier ? Marsilho ?

Perqué ?

San francés e auvirnhats, avan pas d'identitat intermediàrio


                     

jeudi 28 juin 2018

L'istòri dóu curat d'Ate

En ouvirnhat dizan  li courbas, lei menetos, las pregàrios, un panaire" e noun pas li corbeaux, li bigoto, li prièro e un voulur.

Remarcat que dïs
lou pedoun pel pourtaire de letros / lou factour.

https://www.facebook.com/lengonostre/videos/251973391879930/


Ate : Apt en francés

Lou pedoun, lou pezou en ouvirnhat, es le piéton à l'ourigino, ce qui dans une partie de l'Auvergne fait un peu confusion avec lou pezoulh / lou pezoui = le pou.

La plus grosse partie de l'Auvergne dit
lou péu, lou pìou, lou pèu.

Chau lis anglés per se chauta de noustos lingos

L'enregistroment d'ouvirnhat es en bas-ouvirnhat / nord-ouvirnhat, dounc del Puét de Doumo / Put de Doumo (63)

https://yt2fb.com/45-langues-rgionales-de-france-45-languages-of-fra/


lundi 25 juin 2018

Li encaro de gènt que parlon prouvençau à Marsiho



https://www.facebook.com/lesjobastres/videos/2142560352643309/?hc_ref=ARSKMuOkkAIeuZM87ga1xEl-GnJyx2MgihKeUaVGHyO0XH7DE3rS7I27xyhTa4_oRPg&fref=gs&dti=39415354042&hc_location=group

130 000 segoun l'INSEE en 2009






dimanche 24 juin 2018

Parlicado de Teoudor Aubanel, sendi de Prouvènço en setèmbre de 1875

Dien lou Felibrige i o uno meno de parloment que se coumpauso del capoulier e de 49 majouraus.

Coumo li majouraus sou teouricomen d'escrivons, per que cado païs d'oc sàio represintat, i o també de sendis que represintou cadu di sèt païs d'oc.

Lou pouèto Teoudor Aubanel, ami de Mistral, èro d'aquel tinp, lou sendi de Prouvenço.


Istourique de la lengo prouvençalo

Tira dóu discours dóu sendi de prouvenço i jo flourau de Fourcauquié setèmbre 1875

Lou roussignòu parlo dóu printèms, la cigalo dóu soulèu, lou grihet de la luno ; de que voulès que vous parle un felibre, senoun de la lengo prouvençalo ?
E m’es vejaire que noun se pòu chausi un plus bèu sujet de parladuro en aquèsti fèsto naciounalo e n’aquesto antico, noblo e avenènto cièuta de Fourcauquié, ounte li felibre vènon pér la proumiero fes, e soun reçaupu emé tant de larguesso, de gràci e de bon cor, que toun ouspitalita, o brave Fourcauquié, retrais li plus bèu tèms di siècle mejan.

O pople dis Aup, pople valènt e fièr e libre, dins vòsti coumbo souleiado, dins vósti fourèst souloumbrouso, sus vósti cimo que tèvon li chamous, amount vers la nèu e vers lou cèu, vàutri tóuti que parlas prouvençau, sabès-ti la glòri de vosto lengo, qu’es la glòri de vòsti rèire e de vosto istòri ? …Eh ! bèn, vous la vau dire :


Aquéu lengage, fougous coume vosto Durènço, majestous coume la mountagno de Luro, dous coume lis aigo de Largue, acoulouri coume lou vin de vòsti plan, caud coume voste soulèu, aquèu langage que vous a bressa sus la faudo de vòsti maire, aquèu langage que parlon encaro vòsti lauraire e vòsti pastre, l’an parla li rèi, lis emperaire, li pouèto e li plus bèlli damo di tèms passa.

Enterin que li plus òrri malastre, pèsto, famino e guerro, barrulavon dins lou mounde, li troubaire coume l’auceliho dins la fueio voulant de branco en branco, cantavon de castèu en castèu l’espèr e lou pur amour. Revihavon li pople, coussejavon li tiran, e doumtavon pèr la gràci e la valour de si cant li nacioun fèro que s’entre-chaplavon. Alor, dins touto l’Europo, après lou grand silènci dóu Bas-Empèri, i’avié plus qu’uno pouësio : la pouësio di troubadour. E Richard Cor-de Lioun rèi d’Anglo-Terro, e Don Jaume lou Mount-Pelieren rèi d’Aragoun e de Maiorco, cantavon la memo cansoun.

Mau-grat lis àrsi e li terro-tremo, mau-grat la tempèsto, èro un bèu tèms. A travès lou chaplachòu dis armo, li grand cop d’espaso, sènso fin la cantadisso prouvençalo, coumo uno vivo couquihado, mountavo vers l’azur. Alor cresien en Diéu, cresien i damo !

E Parasol, de Sisteroun, fiéu d’un medecin de Jano de Naple, coumpausavo cinq tragèdi sus l’istòri de la rèino Jano, e li semoundié à Clemènt VII ; e tant ni’agradèron que lou papo faguè Parasol canounge de Sisteroun.

Acò durè peraqui dous centenau d’annado. Bertrand d’Alamoun e ramoun de Miravau, luchant un jour davans la Court d’Amour de Pèire-Fue, sus li merite de la lengo prouvençalo, la sentènci rendudo fuguè que « jamai de segnour, de valènt chivalié e capitàni èron sourti di costo dóu chivau de Troio que ço que la Prouvenço a coungreia de pouèto soubeiran » . 

Arribo piéi Simoun de Mount-Fort qu’aclapo tout ; e tres cènts an la Prouvenço resto muto.

Belaud de la Belaudiero, un pouèto vertadié, un troubaire de bono souco, es lou proumié qu’ausso la voues e anóuncio la reneissènço. Piéi, tourna, se fai un silènci de mai de dous siècle, ounte pamens li Coumèdi de Brueys e li Nouvè de Saboly nous engardon de langui e de desespera.


Enfin Pèire Bellot repren la cansoun entamenado ; nous vèici i tèms mouderne. A l’entour de Pèire Bellot, coume après l’aurige la bouscarlo e lou quinsoun aubouron la testo e fan soun pièu-pièu, d’aro-en-la un pouèto prouvençau, bon o marrit, jito soun coublet au mitan de la foulo que de-fes s’arrèsto un moumenet pèr escouta e piéi passo.

Certo, i’avié quauquis ome de bon dins li sòci de Bellot, quand noumarian que Desanat trop aboundous, e gelu trop vióulènt ! mai aquest darrié subre-tout, pouèto de raço seguramen.

E pamens a manca quaucarèn à-n’aquélis ome pèr faire l’obro coume se dèu, pèr auboura la lengo toumbado dins la queitivié, pèr counquista lou pople de mai en mai enfanga dins un francès desfigura. 

I’a manca l’art e lou bon goust.

Quand un tèmple es au sòu, pèr lou rebasti sufis pas d’acampa tóuti li rouino, mai es nescite de tria dins lis escoumbre lou mabre pur e leissa dins la pòuso li pastouiro e lou gipas.

Pèr bonur arribo, piéi, lou Felibrige.

Lou 21 de mai de l’an 1854, sèt jouvènt èron acampa au castelet de Font-Segugno , alin dins la Coumtat, sus la mountagno de Castèu-Nòu-de-Gadagno.

Couneissès pas lou castelet de Font-Segugno ? Un nis de roussignòu perdu dins la ramiho. Segur un nis de roussignòu, car de-longo li Felibre ié venien canta, au brut di font cascaiarello, en fàci d’aquelo autro font pouëtico, la grando roco bloundo de Vau-Cluso.

Es aqui, coume dis un prefàci dóu Liame de Rasin, que fuguèron aplaudi li proumié cant de Mirèio, qu’Aubanèu a vist sa Mióugrano en flour, que Crousillat fasié gousta sa Bresco, que Mathiéu a coumença sa Farandoulo e que Tavan a fa brusi lou dindin de soun eissado.

Li sèt jouvènt : Brunet e Pauloun Giera, d’Avignoun ; Ansèume Mathièu, de Castèu-Nòu-de-Papo ; Mistrau, de Maiano ; Roumaniho, de Sant-Roumié ; Tavan, de Gadagno, emé lou felibre qu’a l’ounour de vous parla, tóutis afouga pèr lou bèu, tóutis enebria de l’amour de la Prouvènço, en uno sesiho memourablo e soulenno, foundèron lou Felibrige e tirèron lou plan dóu proumier Armana prouvençau.

Avèn fa camin, despiéi, un glourious camin !

Entre tèms se fai uno boulegadisso amirablo. Lou Coungrès d’Arle (1852), lou Coungrès d’Ais (1853), comton li forço vivo de la nacioun : tóuti s’aubouron ; li pople prouvençau soun esmougu coume uno mar que boui, souto l’ardènt soulèu felibren.

E de l’estrangié boufavo un aflat freirenau. Li sabènt finlandés, escandinau e american, vènon, de la part de si gouvèr, estudia la lengo prouvençalo ; l’Itàli e l’Alemagno mandon si pouèto recerca lis obro felibrenco.

E Mistrau part, e counquisto l’Espagno ; e la Soucieta di Lengo Roumano que trelusis en Lengadò fai la descuberto dóu pople Engadin.

Brave pople Engadin ! Soun uno pougnado, alin perdu dins lis Aup Grisoun, au mitan dóu dur parla tudesc ; mai coume uno roso entre li bouissoun, coume un ièli entre lis ourtigo, sa lengo flouris, sa lengo sorre de la prouvençalo, que gardon em’un amour, em’un ourguei que dèu nous servi d’eisèmple !

Souto lou soulèu e l’eigagno, souto la nèblo e lou nivo, souto lou gèu e la nèu, Diéu semeno la grano e fai espandi la flour que counvèn à touto terro.

Ansin n’es dóu lengage.


                                   TEOUDOR AUBANEL





Aubanel avio razou : lou roumanche del cantoun di Grisouns en Souìsso semblo prou nouste ouvirnhat inquèro mai que semblo lou prouvençau puèi que dïs "la mountogna".

Un counte en coumengés, puèi en ouvirnhat


Lou Coumenge es uno regiou de las Pireneios ounde se parlo gascou, à chaval soubre la Nalto-Garouno e l'Arièjo. 

La lingo i es pas tant vivo coumo en acò nostre. En deforo del parçô de Lushoun, Banhères de Lushoun coumo dìzou alai, poudan dire qu'es mouriboundo.


Lou Felibre d'Auvernho sap toutos lei lingos d'oc. O reculit un counte coumengés, en francés ammé de troçs de mots loucaus. L'o tournat escriéure à soun biais, en lou councentrant per li bila uno forço dramatico, e i o boutat à la debuto uno pichouno counsideraciou soubre la desindustrialisaciou vougudo de noùsti Païs d'Oc.

Pulèu que de bila un fum d'indicacious subre lou parla coumengés, li avan damandat de nous lou vïra en ouvirnhat.


Vaqui d'en primié la versiou coumengeso:


                       



                          Era mandro descoetado

                                û counte coumengés

Aro le trabalh qu’ei à Paris, mous dìsen tout ed temps. Qu’ei vertach e que sabi cap perqué tout ei viengut coumo acò push qu’avion industrìos en Coumenge end temps deds senhous. Qu’aviom mèmo ùo mino en vat d’Alòs.    


Ad mieyt ded dio, es minaires, « es carraus » coumo disen en Coumenge, e minjabon à ra surfaço, e i avio un cop û joen que minjabo ad relarg deds àutis, assetach sus un souquet. Que minjabo e que gaitabo shens vede arren. Que reprenio sas forços.


A un moument que vèi sourti d’un bouissou ùo mandro que ve minja erai brizos cajudos ded sieu pan. Ed joen que bouleguèc cap ena l’espauri cap, e era mandro que minjèc un moument e que s’en anguec.


Lou lendoumâ, ed joen que s’assetèc sus ed medish souquet ena minja, e ’ra mandro que tournèc. Ed joen que’n houc countent, e que y balhèc dam ed pan un moç de car e quauques lardous.


E ’ra mandro que tournabo quàsi cado dio ad moument dej esparti. Û dio que venguec dam tres mandrous, e le joen que nouiriguec touto era familho. Acò n’i coustabo pas car, qu’èron bèstios petitos. Push es mandrous que se hasquèren bèchs e ’ra mandro que tournèc veni souleto.


Û cop, era mandro qu’arribèc descoetado, per un cepadèu, proubable. Ed joen que n’aujec pietach, e que y diguec « ma praubo descougato ». Descougato, qu’ei atau que dìsen en vat d’Alòs ena dize descoetado.


Push cado dio, ed joen que dounabo moçs nouvèts à ’ra mandro en i disent : « Tè, minjo, praubo descougato ! » e ’ra mandro que minjabo, e abans de parti que levabo ed cap coumo per saluda.


Ed temps passèc. Es coulegos ded carrau que sabion qu’avio amistousat ùo mandro, e de cops qu’i dision per galeja « ed goujat dera mandro ».


Û dio, era mino s’espóutiguec, touto ùo partido que s’espatarrec sus es minaires. Que lous venguèron à l’ajudo, mès ed joen qu’èro ensebelit dins ùo partido lounh deds àutis. Dous dios après ech accident qu’èron cap vienguts le sauva. Que coumencèc de perdre pacienço.


Qu’aurio agut plâ pòu s’avio sabut qu’ed senhou voulio que reprenguèsson ed trabalh, mès ni per menaços, nou pousquec hè plega es carraus que dision que voulion sauva toùtis es coulegos. Mès ed goujat dera mandro, le troubabon cap.


Qu’èro sebelit lounh deds àutis, atau era mountanho qu’avio roudelat e que l’avio separat dera chourmo. Coumo vezio que digus venio cap, que rampèc vers era lutz, mès que poudio cap sourti. Ed trauc per ount vezio ed dio qu’èro be trop petit.


Lavetz y venguec ùo idèio e quirdèc de toutos sas forços : « Descougato ! Descougaaaato ! »


E quauques cops cado ouro e cridabo « Descougaaato ! »


Era mandro que l’auziguec e que venguec. Que passèc dins era mountanho e venguec y leca erai gautos plenos de lagremos. Push que sourtiguec ad daouant des minaires e que jaupèc.


Un des carraus que diguec : « Qu’ei daumadye que sio cap viengut dab ed fusilh, que l’aurio cap mancado, aquero ! »


-       E pensos à cassa ! ça-diguec ej aute.

-       Mès qu’ei cap nourmau que quirde coumo acò. Erai mandros que soun mès discretos, nourmalomen.

-       Qu’as rasoun, e s’èro…

-       S’èro era mandro ded goujat ?


Alavetz quitèron de pensa à ’ra casso e se boutèron de segre era mandro que jaupabo e que virabo ed cap ena vede se la seguion.


Es coumo acò que troubèrou ed trauc e qu’auziguèron ed goujat que lour quirdèc :«Ajudo ! » e que le sauvèron.


Quauques dios après, quoan houc remés e que tournèc à l’obro, ed joen que venguec dam un gros moç de car, e que diguec à ’ra mandro : « ma descougato, que m’as sauvach ! »


Que l’avio nouirido shens pensa que pouirio li hè servìci, e ero que li avio sauvach era vido.



                          
       

Agaro vaqui la versiou auvernhato :



                               La rinalho descoetado

                             un counte coumengés



Abouro lou trabalh es à Paris, ço-nous dizou toujour. Acò’i vertat e sabi pas perqué tout es devengut coumo acò puèi qu’avion d'industrìos en Coumenge à l’epoco di senhours. Avion uno quito mino en vau d’Alòs.


Al mié del jour, li minaires, « es carraus » coumo dizou dien lou Coumenge,  minjabou à la surfaço, e i avio un cop un jiouve que minjabo ad relarg dis àutri, assetat soubre un souquet. Minjabo e aitabo sèns ris vèire. Reprendio si forços.


A un moument vèi sourti d’un bouissou una reinalho que ve minja lei brizos toumbados de soun pô. Lou jiouve bouleguè pas mai, per pas l’espauri, e la reinalho minjè un moument, puèi s’en anè.


Lou lendemô, lou jouvent s’assetè soubre lou meme souquet per minja, e la reinalho tournè. Lou jouve n’en fouguè countent, e li dounè, ammé lou pô, un troç de char e quauques lardous.


E la rinalho tournabo quàsi cado jiour al moument de l’esparti. Un jiour venguè ammé tres reinalhous, e lou jiouve nouiriguè touto la familho. Acò li coustabo pas char, qu’èrou de bèstios pichounos. Puèi li rinalhous se faguèrou bèls e la rinalho tournè veni touto soulo.


Un cop, la rinalho arribè descoetado, per un cepadèl, proubable. Lou jouvent n’aguè pietat, e li diguè « ma praubo descougato », ma pauro descoetado. Descougato, acò’s atau que dizou en vau d’Alòs per dire descoetado.


Puèi cado jiour, lou jouve dounabo d’àutri mourcèls à la rinalho en li dizent : « Tè, minjo, praubo descougato ! » e la rinalho minjabo, e abons de parti levabo lou cap coumo per saiuda.


Lou temp passè. Li coulegos del minaire sabiou qu’avio amistousat una rinalho, e de cops li diziou per galeja « ed goujat dera mandro », lou drolle de la rinalho.


Un jour, la mino s’espóutiguè, touto uno partido s’espatarrè soubre li minaires. Se venguè à l’ajudo, mas lou jiouve èro ensebelit dienc uno partido lonh dis àutri. Dous jiours après l’accident èrou pas venguts lou sauva. Coumencè de pèrdre pacienço.


Ourio agut plô pour s’avio sagut que lou senhour voulio que reprenguèssou lou trabalh, mès ni per menaços, pouguè pas faire plega li minaires que diziou que vouliou sauva toùti li coulegos. Mas lou drolle de la rinalho, lou troubabou pas.


Èro sebelit lonh dis àutri, la mountonho avio roudelat e l’avio separat de la chourmo. Coumo vezio que digu venio pas, rampè vers la luz, mas poudio pas sourti. Lou trauc per ounde vezio lou jiour èro bi trop pichou. Poudio mè finta un pauc deforo.


Alèro li venguè uno idèio e cridè de toutos si forços : « Descougato ! Descougaaaato ! »


E quauques cops cado ouro cridabo : « Descougaaato ! »


La rinalho l’ougiguè e venguè. Passè dien la mountonho e venguè li leca lei gautos plenos de lagrimos. Puèi sourtiguè al davant di minaires, e jaupè.


Un di « carraus » diguè : « Acò’i doumaje que sàio pas vengut ammé lou fusilh, que l’ourio cap mancado, aquelo d'atï ! »


-   Penses à chassa ! ço-diguè l’aute.

- Mas acò’i pas nourmau que cride coumo acò. Lei rinalhos sou mai discretos, nourmalomen.

-       As razou, e s’èro…

-       S’acò èro la reinalho del drolle perdut ?


Alèro quitèrou de pensa à la chasso e se boutèrou de sègre la rinalho que jaupabo e que virabo lou cap per vèire se la seguissiou.


Cò’i coumo acò que troubèrou lou trauc e qu’ougiguèrou lou jouve que lour cridè :
«Ajudo ! » e que lou sauvèrou.


Quauques jiours après, quand fouguè remés e que tournè à l’obro, lou jouvent arribè amm’ un gros bouci de char, e diguè à la rinalho : « ma descougato, m’as sauvat ! »


L’avio nouirido sèns pensa que pouirio li faire servìci, e guilo li avio sauvat la vido.




                               
"Quoan ed Cagire ei blanc de nèu, que cau cap semia !"


Quand lou Cagire es blonc de nèu, chau pas semena.

             

samedi 23 juin 2018

Un rinalh

Li rinalhs sou noùstis amis. Lou loup es nouste emeni.





Macroun dïs que vo soustenï l'ensenhoment dei lingos regiounalos

Vourrion que l'ouvirnhat fouguèsso desseparat de l'occitan di separatistos miejournaus

En fait l'auvergnat est reconnu à part dans l'occitan mais avec deux orthographes fantaisistes au lieu de celle que nous utilisons

https://twitter.com/EmmanuelMacron/status/1009751558970597378



La fèsto de la musico à Sant-Flour


La Bourrèio auvirnhato .... et merde aux jacobins du FN, et merde au jacobin Wauquiez

Avan pas en Franso l'equivalent de la Lega italiano qu'aparo l'identitat naciounalo e dounc lei lingos dei regious d'Itàlio
TWITTER.COM
“Sur les Allées, avec Cinquéplus ! #hautesterres18 https://t.co/I37OBxTd6A

dimanche 17 juin 2018

Lou Mount Mouchet soulo victòrio de la Resisténcio




Auèi l'armado e lis autouritats aun coumemourat la batalho del Mount Mouchet dién lou departoment de la Haute-Loire mas dién la rèire-prouvìncio d'Auvernho, uno batalho que se debanè en junh de 1944 quand enfi lis aligats anglo-saxouns paracabussèrou d'armos.

A ounge ouro aqueste matï la fanfaro de l'armado jiougabo le Chant des partisans.


Coumo escriguè lou roumancier rouergat Pau Gayraud :
"Aquelo batalho brandiguèt lous Alemonds plo mai que lou famous Vercors"


Fetivomen, al Mount Mouchet, li resistents demourèrou mèstres del terren e lis SS partiguèrou vençuts.



samedi 9 juin 2018

Henri Doniol

Henri Doniol

Les patois de la Basse-Auvergne, 1878

Pagino 20

« Si l’accentuation, qui est la prosodie de chaque langue, constitue un signe de race,  la race appartient au patois de la haute Auvergne ; dans ce cas le brivadois est en basse Auvergne le moins éloigné du parler d’autrefois, car il suffit d’ajouter peu de chose à sa prononciation pour le rendre identique au patois cantalien. »




L'oustau del municipe de Seloun de Prouvenço



An pas vergougno d'èstre prouvençau




En Auvernho i o pas prou de bandièros ouvirnhatos e i o un soul panèl de dïntrado en ouvirnhat, amai inquèro ! ....despuèi que la fotò es estado preso, lou municipe de Vèia-Bride o escoundiùt lou panèl darrié lou panèl franchimand !


Lis Auvirnhats aun vergounho de sé !





vendredi 8 juin 2018

Li jouves que parlou l'ouvirnhat escrivou mièl lou francés

Hou saben dempuèi toujour

Ti-avet un eximple amm' uno auto lingo, lou lissembourgés :



http://5minutes.rtl.lu/grande-region/france/1191634.html




Acò's la sasoun di ditado en prouvençau




Mount-Favet, Bèu-Caire e d'àutri.


Mount-Favet a fa, lougicamen, l'aficho en prouvençau.


jeudi 7 juin 2018

Lou quingen cos d'armado

Se coumpausavo de prouvençaus.


https://www.facebook.com/departement13/videos/1718577474905979/

mardi 5 juin 2018

Pèr la reconneissènco dóu Prouvencau









Esteve

Pèr la reconneissènco dóu Prouvencau coume lengo de Franco e pèr lou chanjamen dóu Noum de noste païs en Prouvènço. 

De mai despièi l'Age-Mejan li Prouvencau an sempre agu uno forto counsciènci lenguistico noumant sa lengo Prouvencau e noun "lengo d'o"e encoro mens "ouccitan" 


A la fin de sa vido ,Frederi Mistral dins soun pouèmo "au poble nostre en s'adreissant escassamen i Prouvencau nous baio aquest cousèu:

"Parlo fièr Toun prouvencau, 
Qu'entre mar, Durènco e Rose 
Fai bon viéure, Diéu lou saup:





Despièi l'urouso Niço ounte l'arange crèis

Despièi lis isclo d'or ounte jogo lou pèis, 
Jusqu'au bàrri neven que Briançoun aubouro.


En tres mot "mar, Durènco e Rose", dóumaci soun engèni, Frederi Mistral retrai noste relarg prouvencau que s'esperlongo di ribo de la mediterrano i font de Durènco au Mount Genebre dins lou briancounés à la valado dóu Rose.