dimanche 24 juin 2018

Un counte en coumengés, puèi en ouvirnhat


Lou Coumenge es uno regiou de las Pireneios ounde se parlo gascou, à chaval soubre la Nalto-Garouno e l'Arièjo. 

La lingo i es pas tant vivo coumo en acò nostre. En deforo del parçô de Lushoun, Banhères de Lushoun coumo dìzou alai, poudan dire qu'es mouriboundo.


Lou Felibre d'Auvernho sap toutos lei lingos d'oc. O reculit un counte coumengés, en francés ammé de troçs de mots loucaus. L'o tournat escriéure à soun biais, en lou councentrant per li bila uno forço dramatico, e i o boutat à la debuto uno pichouno counsideraciou soubre la desindustrialisaciou vougudo de noùsti Païs d'Oc.

Pulèu que de bila un fum d'indicacious subre lou parla coumengés, li avan damandat de nous lou vïra en ouvirnhat.


Vaqui d'en primié la versiou coumengeso:


                       



                          Era mandro descoetado

                                û counte coumengés

Aro le trabalh qu’ei à Paris, mous dìsen tout ed temps. Qu’ei vertach e que sabi cap perqué tout ei viengut coumo acò push qu’avion industrìos en Coumenge end temps deds senhous. Qu’aviom mèmo ùo mino en vat d’Alòs.    


Ad mieyt ded dio, es minaires, « es carraus » coumo disen en Coumenge, e minjabon à ra surfaço, e i avio un cop û joen que minjabo ad relarg deds àutis, assetach sus un souquet. Que minjabo e que gaitabo shens vede arren. Que reprenio sas forços.


A un moument que vèi sourti d’un bouissou ùo mandro que ve minja erai brizos cajudos ded sieu pan. Ed joen que bouleguèc cap ena l’espauri cap, e era mandro que minjèc un moument e que s’en anguec.


Lou lendoumâ, ed joen que s’assetèc sus ed medish souquet ena minja, e ’ra mandro que tournèc. Ed joen que’n houc countent, e que y balhèc dam ed pan un moç de car e quauques lardous.


E ’ra mandro que tournabo quàsi cado dio ad moument dej esparti. Û dio que venguec dam tres mandrous, e le joen que nouiriguec touto era familho. Acò n’i coustabo pas car, qu’èron bèstios petitos. Push es mandrous que se hasquèren bèchs e ’ra mandro que tournèc veni souleto.


Û cop, era mandro qu’arribèc descoetado, per un cepadèu, proubable. Ed joen que n’aujec pietach, e que y diguec « ma praubo descougato ». Descougato, qu’ei atau que dìsen en vat d’Alòs ena dize descoetado.


Push cado dio, ed joen que dounabo moçs nouvèts à ’ra mandro en i disent : « Tè, minjo, praubo descougato ! » e ’ra mandro que minjabo, e abans de parti que levabo ed cap coumo per saluda.


Ed temps passèc. Es coulegos ded carrau que sabion qu’avio amistousat ùo mandro, e de cops qu’i dision per galeja « ed goujat dera mandro ».


Û dio, era mino s’espóutiguec, touto ùo partido que s’espatarrec sus es minaires. Que lous venguèron à l’ajudo, mès ed joen qu’èro ensebelit dins ùo partido lounh deds àutis. Dous dios après ech accident qu’èron cap vienguts le sauva. Que coumencèc de perdre pacienço.


Qu’aurio agut plâ pòu s’avio sabut qu’ed senhou voulio que reprenguèsson ed trabalh, mès ni per menaços, nou pousquec hè plega es carraus que dision que voulion sauva toùtis es coulegos. Mès ed goujat dera mandro, le troubabon cap.


Qu’èro sebelit lounh deds àutis, atau era mountanho qu’avio roudelat e que l’avio separat dera chourmo. Coumo vezio que digus venio cap, que rampèc vers era lutz, mès que poudio cap sourti. Ed trauc per ount vezio ed dio qu’èro be trop petit.


Lavetz y venguec ùo idèio e quirdèc de toutos sas forços : « Descougato ! Descougaaaato ! »


E quauques cops cado ouro e cridabo « Descougaaato ! »


Era mandro que l’auziguec e que venguec. Que passèc dins era mountanho e venguec y leca erai gautos plenos de lagremos. Push que sourtiguec ad daouant des minaires e que jaupèc.


Un des carraus que diguec : « Qu’ei daumadye que sio cap viengut dab ed fusilh, que l’aurio cap mancado, aquero ! »


-       E pensos à cassa ! ça-diguec ej aute.

-       Mès qu’ei cap nourmau que quirde coumo acò. Erai mandros que soun mès discretos, nourmalomen.

-       Qu’as rasoun, e s’èro…

-       S’èro era mandro ded goujat ?


Alavetz quitèron de pensa à ’ra casso e se boutèron de segre era mandro que jaupabo e que virabo ed cap ena vede se la seguion.


Es coumo acò que troubèrou ed trauc e qu’auziguèron ed goujat que lour quirdèc :«Ajudo ! » e que le sauvèron.


Quauques dios après, quoan houc remés e que tournèc à l’obro, ed joen que venguec dam un gros moç de car, e que diguec à ’ra mandro : « ma descougato, que m’as sauvach ! »


Que l’avio nouirido shens pensa que pouirio li hè servìci, e ero que li avio sauvach era vido.



                          
       

Agaro vaqui la versiou auvernhato :



                               La rinalho descoetado

                             un counte coumengés



Abouro lou trabalh es à Paris, ço-nous dizou toujour. Acò’i vertat e sabi pas perqué tout es devengut coumo acò puèi qu’avion d'industrìos en Coumenge à l’epoco di senhours. Avion uno quito mino en vau d’Alòs.


Al mié del jour, li minaires, « es carraus » coumo dizou dien lou Coumenge,  minjabou à la surfaço, e i avio un cop un jiouve que minjabo ad relarg dis àutri, assetat soubre un souquet. Minjabo e aitabo sèns ris vèire. Reprendio si forços.


A un moument vèi sourti d’un bouissou una reinalho que ve minja lei brizos toumbados de soun pô. Lou jiouve bouleguè pas mai, per pas l’espauri, e la reinalho minjè un moument, puèi s’en anè.


Lou lendemô, lou jouvent s’assetè soubre lou meme souquet per minja, e la reinalho tournè. Lou jouve n’en fouguè countent, e li dounè, ammé lou pô, un troç de char e quauques lardous.


E la rinalho tournabo quàsi cado jiour al moument de l’esparti. Un jiour venguè ammé tres reinalhous, e lou jiouve nouiriguè touto la familho. Acò li coustabo pas char, qu’èrou de bèstios pichounos. Puèi li rinalhous se faguèrou bèls e la rinalho tournè veni touto soulo.


Un cop, la rinalho arribè descoetado, per un cepadèl, proubable. Lou jouvent n’aguè pietat, e li diguè « ma praubo descougato », ma pauro descoetado. Descougato, acò’s atau que dizou en vau d’Alòs per dire descoetado.


Puèi cado jiour, lou jouve dounabo d’àutri mourcèls à la rinalho en li dizent : « Tè, minjo, praubo descougato ! » e la rinalho minjabo, e abons de parti levabo lou cap coumo per saiuda.


Lou temp passè. Li coulegos del minaire sabiou qu’avio amistousat una rinalho, e de cops li diziou per galeja « ed goujat dera mandro », lou drolle de la rinalho.


Un jour, la mino s’espóutiguè, touto uno partido s’espatarrè soubre li minaires. Se venguè à l’ajudo, mas lou jiouve èro ensebelit dienc uno partido lonh dis àutri. Dous jiours après l’accident èrou pas venguts lou sauva. Coumencè de pèrdre pacienço.


Ourio agut plô pour s’avio sagut que lou senhour voulio que reprenguèssou lou trabalh, mès ni per menaços, pouguè pas faire plega li minaires que diziou que vouliou sauva toùti li coulegos. Mas lou drolle de la rinalho, lou troubabou pas.


Èro sebelit lonh dis àutri, la mountonho avio roudelat e l’avio separat de la chourmo. Coumo vezio que digu venio pas, rampè vers la luz, mas poudio pas sourti. Lou trauc per ounde vezio lou jiour èro bi trop pichou. Poudio mè finta un pauc deforo.


Alèro li venguè uno idèio e cridè de toutos si forços : « Descougato ! Descougaaaato ! »


E quauques cops cado ouro cridabo : « Descougaaato ! »


La rinalho l’ougiguè e venguè. Passè dien la mountonho e venguè li leca lei gautos plenos de lagrimos. Puèi sourtiguè al davant di minaires, e jaupè.


Un di « carraus » diguè : « Acò’i doumaje que sàio pas vengut ammé lou fusilh, que l’ourio cap mancado, aquelo d'atï ! »


-   Penses à chassa ! ço-diguè l’aute.

- Mas acò’i pas nourmau que cride coumo acò. Lei rinalhos sou mai discretos, nourmalomen.

-       As razou, e s’èro…

-       S’acò èro la reinalho del drolle perdut ?


Alèro quitèrou de pensa à la chasso e se boutèrou de sègre la rinalho que jaupabo e que virabo lou cap per vèire se la seguissiou.


Cò’i coumo acò que troubèrou lou trauc e qu’ougiguèrou lou jouve que lour cridè :
«Ajudo ! » e que lou sauvèrou.


Quauques jiours après, quand fouguè remés e que tournè à l’obro, lou jouvent arribè amm’ un gros bouci de char, e diguè à la rinalho : « ma descougato, m’as sauvat ! »


L’avio nouirido sèns pensa que pouirio li faire servìci, e guilo li avio sauvat la vido.




                               
"Quoan ed Cagire ei blanc de nèu, que cau cap semia !"


Quand lou Cagire es blonc de nèu, chau pas semena.

             

Aucun commentaire:

Enregistrer un commentaire