Aquel prouvençau fouguè membre de l'Escolo dóu Boumbardamen que publicavoL'Ecò dóu Bousquetoun, revisto animado per lou velaienc Juon Boudon-Lashèrmos.
La revisto avio uno versiou prouvençalo e uno versiou velaienco, dounc teouricomen auvirnhato, mas ounde lei formos prouvençalos se mesclavou, ço que fazio uno lengo particulièro que li prouvençaus e lis auvirnhats poudioun legi sèns dificultat.
Aquelo escolo felibrenco avio coumo deviso "Lou canoun me fai canta", alusiou à un escalpraduro souto uno estatùio de Mistral que dis "Lou soulèu que fai canta" (lou souguilh me fai chanta.)
L'Ecò dóu Bousquetoun aguè 322 numerots. La revisto e l'Escolo dóu Boumbardamen se dissóuguèrou lou dez-o-uèit de decembre de 1918 en fazent una grondo fèsto ounde se dansè uno bourrèio endemouniado e ounde lou mounde chantèrou "La Bargiero", ço nous dis la revisto "Li Nouvello de Prouvènço" dién soun numerot que vé de sourti.
Malirousomen, 44 jours abons l'armistìci, Francés Pouzol, un grond pouèto e escrivon prouvençau se fazio tua. Èro sergent : la mourtalitat di souto-ouficiers fouguè terriblo durant aquelo guerro.
Èro nascut lou 13 de mai de 1891 dién lou Gard à Vilanovo, souto lou noum administratiéu de "Francet Marius Pouzol". Counsiderè qu'aquel "Francet" èro uno marrido grafìo del noum prouvençau Francés e senharò toujour Francés Pouzol.
Un de si mèstres d'escolo, Moussu Estève Bremoun "Jousè de Font-Vierano" èro felibre e l'encourè à escriéure de vèrs en lengo d'Oc, ço que faguè ben d'ouro.
Grond amic d'un mounge de Vilanovo, lou Fraire Savinian, èro pamen anti-religious coumo la maje-part de la classo mejano à-n-aquelo epoco :
Ah ! l'esperit dóu Nord e de la Glèiso !
Ah ! l'esperit dóu Nord e de la Glèiso !
Malo unioun di Capecian e di papo !
Ah ! li prejits de Paris e de Roumo :
Es vous, bèn vous, qu'avès coungreia l'òdi !
Pouliticarié vano esterlo e mermo !
Sias bèn li meme qu'antan, aro !
E lou paure sèmpre patis.
L'obro de Mistral li avio beilat uno grondo esperonço :
Iéu crese à nosto lengo e crese à nosto raço
Crese qu'à la perfin li fort la sauvaran.
Pèr éu, la fe èro coume lou levame dins la pasto :Iéu crese que lou mort es plen de clar-vesènço
Pèr éu, la fe èro coume lou levame dins la pasto :Iéu crese que lou mort es plen de clar-vesènço
- E bessai es deman que me faudra mouri -
Mai mourirai countènt se moun cant a nouiri
La fe panlevadouro au cor de la jouvènço."
Mountavo à l'assalt quond se faguè tua lou 27 de setembre de 1918 e dounc faguè mai que soun devér, mas al countràri de l'alemond Ernst Jünger prendio pas plazi à la guerro. Coumo Maurice Genevoix en francés, coumo Yann-Pièr Calloc'h en bretou n'en veguè lèu lou coustat inumô e parcialomen absurde :
Nouvè rouge (Nadau roùjio)
Nouvè rouge (Nadau roùjio)
...
E iéu vese un Nouvè que lou sang taco,
Nouvè fangous de quau la fango,
La fango soulo pouderouso
Mestrejo la vido e lis ome
Divo unenco dins l'orro niue
...
...
E quouro l'oubus li matrasso,
La fango, cros dubert, moulas,
Lis acabo, que i an sa plaço.
A tout vençu l'orre fangas.
Escriguè al Fraire Savinian de letros pounhentos sèns s'atracha que fazio obro d'escrivon :
" E alor l'on vèi lou passage de la guerro. Li champ laboura e plen de trau, li chivau creba dins de pousturo d'un realisme terrible, li cambo e li cuèisso regido dins l'esfors suprème, la tèsto dreissado, agrouva o alounga, lou cors desvira o prèste à boundi, emé de blessaduro disformo o invesiblo, aguènt dins lou darrier esfors fa sourti li bouièu (li budèls), e sentènt marrit à l'impoussible.
Lou sang meme n'es jamai poulit e rèsto pas cremesin, coume se la terro, la terro-maire lou vouguèsse pas pèr la fegounda; fai em' elo uno fango negro que repugno, que fai pensa à la limo impuro que nous dison que n'en sian pasta.
E pièi, tout un basard chapla e en douliho, sa(cs) dubert, fusiéu rout, baiouneto troussado, vèsto e capoto estrassado, trauquihado, ensaunousido e fangouso. E de fango sus tout acò, e de plueio aqui-subre. ... Parle pas di mort, qu'acò'i trop terrible. N'en vesès sega dins sa primo-flour o dins soun vieiounge; mai qu'agon la tèsto bloundo o griso, la mort, la negro mort nivelarello a escafa sis age e, atupi d'èstre separa di vivènt, gardon dins sis iue lou regret dóu mas e de la vido."
Uno lauso al Panteoun porto soun noum demié la tièiro di 560 escrivons e pouètos toumbats al prat-batalhier durant aquelo guerro vóugudo per lis oungrés.
Aquelo revisto de 61 paginos soubre papier glaçat es meravilhouso. Lou numerot costo cinq euròs, l'abounomen (detz numerots per on) es de 30 euròs.
Li Nouvello de Prouvènço, 42 bd Sixte Isnard 84000 Avignoun
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire